Smetona-Piłsudski-Komorowski: kłótnia w rodzinie

Najciemniej jest pod latarnią. Gdy dwa lata temu marszałek Sejmu Litewskiego (C. Jursenas), prezydent (V. Adamkus) i obecny premier (A. Kubilius) pytali mnie czy jacyś potomkowie posłów Sejmu Wielkiego żyją na Litwie, potrafiłem im wskazać tylko drobne wyjątki. Nie wiedziałem wtedy jeszcze, że miejsce w Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego ma człowiek, który był litewskim odpowiednikiem J. Piłsudskiego i R. Dmowskiego w jednej osobie – prezydent niepodległej Litwy w latach 1919-20 i 1926-40 Antanas Smetona, bo jego żona była prawnuczką Marcjanelli Piłsudskiej (z tych Piłsudskich co Józef), wnuczki Marcjanelli Komorowskiej (z tych Komorowskich co Bronisław).

Żoną Smetony od 1904 roku była Sofija Chodakauskaitė-Smetonienė, jak się oficjalnie nazywa na Litwie. To określenie dobrze ukazuje tragizm sporu polsko-litewskiego. Bo  Chodakauskaitė była zarówno po matce, jak i po ojcu prawnuczką Antoniego Chodakowskiego herbu Dołęga i Marcjanelli Piłsudskiej herbu Kościesza odmienna, córki posła żmudzkiego na Sejm Wielki (Czteroletni) Jana Chryzostoma Piłsudskiego.

Dziadkiem posła J.Ch. Piłsudskiego (owego przodka Zofii Smetoniny)  był Ferdynand Piłsudski (zm. 1719), którego brat Roch to praprapradziadek marszałka Józefa Piłsudskiego. Głównego adwersarza Smetony. Gdy Józef Piłsudski chciał odbudowy państwa federalnego, wzorem dawnej Rzeczypospolitej budując jedność polityczną a nie językową, Smetona kierował państwem, którego racją stanu było odcięcie się od wspólnych korzeni z Polską. Dlatego za rządów Smetony granica polsko-litewska była zamknięta a oba państwa trwały w stanie zimnej wojny.

Ta zimna wojna w sprawach języka i szkolnictwa trwa poniekąd do dzisiaj. Także teraz, gdy prezydentem Polski jest Bronisław Komorowski. Jak opisałem w czerwcu, a co odbiło się potem szerokim echem, Komorowski wcale nie pochodzi z rodziny Komorowskich herbu Korczak piszących się hrabiami na Liptowie i Orawie. Pochodzi z rodziny herbu Dołęga odmienna z powiatu wiłkomierskiego na Litwie.

Prababką prezydentowej Zofii Smetoniny (na dwa sposoby), była jak wspomniałem Marcjanella z Piłsudskich Chodakowska. Jej zaś babką, po której dostała imię, była Marcjanella z Komorowskich Piłsudska, której brat Franciszek (zm. 1800), jest na dwa sposoby przodkiem prezydenta Bronisława Komorowskiego. Zatem podczaszy wiłkomierski Bartłomiej Komorowski (zm. 1758) jest na cztery sposoby przodkiem prezydenta  Bronisława Komorowskiego i prezydentowej Sofii Smetonienė.

W delegacji na spotkaniu Stowarzyszenia Potomków Sejmu Wielkiego z władzami Litwy była też obecna p. Zofia Piłsudska-Halpern, prapraprawnuczka Stanisława Piłsudskiego (1795-1862), brata wspomnianej Marcjanelli, a więc kuzynka Sofii Smetonienė. Zosia od kilkudziesięciu lat mieszka w Niemczech (Bonn) i znakomicie wciąż mówi po polsku. Ale po litewsku – ani słowa…

P.S. Serdecznie dziękuję p. Kentowi Robertsonowi-Chodakowskiemu z USA, p. Czesławowi Malewskiemu z Wilna i p. Andrzejowi Prus-Niewiadomskiemu z Berlina za pomoc w zebraniu materiałów do tego artykułu.