2346 oficerów w naszej rodzinie

Opracowałem spis oficerów Powstania Listopadowego (1830-31) umieszczając w Wielkiej Genealogii wszystkich, których się dało. A że ci sami oficerowie często walczyli wcześniej przy boku Napoleona, a potem dostali pracę w armii Królestwa Polskiego, potem zaś stanowili trzon Wielkiej Emigracji – to razem utworzyło to bardzo ciekawą układankę.

Oparłem się na Słowniku biograficznym oficerów powstania listopadowego, autorstwa ś.p. Roberta Bieleckiego (1939-1998), obejmującym nazwiska na litery od A do R (autor wydał za życia pierwsze trzy tomy z planowanej czterotomowej serii, a potem zmarł – lista oficerów powstania listopadowego na nazwiska od S do Ż czeka zatem na przygotowanie). Znajdują się tam informacje o 7826 oficerach – w tym także o ich służbie wojskowej przed powstaniem).

Wcześniej dysponowałem już kompletnymi spisami oficerów Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, zestawionymi przed stu laty przez Bronisława Gembarzewskiego (pisałem o tym w marcu). Niestety zawierają one wyłącznie informacje o służbie wojskowej, bez danych biograficznych. Dlatego, aby utożsamić te osoby, trzeba było odwołać się do innych źródeł.

Oto wynik:
Ilu oficerów danej armii mamy już w genealogii na Sejm-Wielki.pl/Wielcy.pl (w jednej wielkiej rodzinie)

Dla porównania dodałem dane na temat polskich oficerów aresztowanych przez Rosjan w 1939 i umieszczonych w obozie w Kozielsku (rozstrzelani w Katyniu) i Starobielsku (rozstrzelani w Charkowie).

Prosimy o nazwiska!

No dobrze, pełne listy oficerów, których mam w genealogii znajdują się tutaj:

a) w serwisie Sejm-Wielki.pl (niezalogowani widzą tylko tych, którzy należą do rodziny uczestników Sejmu Wielkiego):

Księstwo Warszawskie:
http://www.sejm-wielki.pl/s/?m=TT&sm=A&p=armia+Ksi%EAstwa+Warszawskiego

Królestwo Kongresowe:
http://www.sejm-wielki.pl/s/?m=TT&sm=A&p=armia+Kr%F3lestwa+Polskiego

Powstanie Listopadowe:
http://www.sejm-wielki.pl/s/?m=TT;sm=S;t=oficer;p=Powstania+Listopadowego

II RP (Lista Katyńska):
http://www.sejm-wielki.pl/s/?m=TT&sm=S&t=bohater&p=Listy+Katy%F1skiej

b) w serwisie Wielcy.pl (czyli Wielkiej Genealogii Minakowskiego, do wejścia trzeba mieć aktualną subskrypcję):

Księstwo Warszawskie:
http://wielcy.pl/wgm/?m=TT&sm=A&p=armia+Ksi%EAstwa+Warszawskiego

Królestwo Kongresowe:
http://wielcy.pl/wgm/?m=TT&sm=A&p=armia+Kr%F3lestwa+Polskiego

Powstanie Listopadowe:
http://wielcy.pl/wgm/?m=TT;sm=S;t=oficer;p=Powstania+Listopadowego

II RP (Lista Katyńska):
http://wielcy.pl/wgm/?m=TT&sm=S&t=bohater&p=Listy+Katy%F1skiej

 Skąd te różnice między oficerami starszymi i młodszymi?

Oficerowie starsi (zwłaszcza pułkownicy i generałowie) są dużo lepiej opisani w literaturze. Mamy sporo danych o ich biografii – wiemy kiedy zmarli, bo ich śmierć była odnotowywana w prasie – często wiemy, kim byli ich rodzice, gdzie się urodzili – zaś w biografiach członków ich rodzin pokrewieństwo z wybitną postacią jest chętnie podawane.

W przypadku oficerów młodszych często jedyne co wiemy, to przebieg służby. Wiemy wtedy, że dana postać jest wymieniana w rocznikach wojskowych, że publikowane są nominacje na kolejny stopień oficerski, ale o przeciętnym poruczniku nie pisze się książek, jeżeli w inny sposób się nie zasłużył. Oficerowie młodsi to także ci, którzy służyli w wojsku krócej: nie zostali oficerami starszymi bo opuścili armię zanim zdążyli awansować. Z kolei ci, którzy dotrwali w wojsku starości na stopniu młodszego oficera nie zasługiwali na zainteresowanie historyków…

Ale jest też inny powód – łatwiejszy awans wojskowy dla osób z „wyższych sfer”.

Oto zestawienie średniej wagi koligacji (zdefiniowanej tutaj) dla oficerów z powyższych grup:

Jak widać, znalezieni w naszej genealogii oficerowie młodsi są wyraźnie niżej w pozycji społecznej w każdej grupie w stosunku do znalezionych w naszej genealogii oficerów starszych, ale nie jest to różnica bardzo istotna. Raczej wskazuje ona na to, że aby istotnie poszerzyć naszą wiedzę o młodszych oficerach trzeba by przebadać niższe warstwy społeczne – tę część szlachty, mieszczaństwa i (później) inteligencji, która nie jest opisana w herbarzach. Zaś w przypadku oficerów XIX-wiecznych oznacza to konkretnie: trzeba ustalić, co się z nimi działo przed rozpoczęciem kariery wojskowej i po jej zakończeniu – ustalić imiona rodziców, znaleźć akt zgonu (przynajmniej ustalić rok śmierci!) – bo w przypadku powstańców listopadowych wiemy to dość przyzwoicie jedynie w przypadku tych, którzy wyemigrowali i pozostali we Francji.

Ci oficerowie młodsi, którzy po przegranych wojnach pozostali w kraju, zwykle usunęli się w cień i o ich historii wiedziała tylko rodzina – a i to nie zawsze. Na przykład mój dziadek, prof. dr Wacław Minakowski, nie wiedział, że jego babcia była wnuczką ppor. Antoniego Biernawskiego, wymienionego w przeddzień bitwy pod Borodino jako podporucznik 18 Pułku Piechoty Litewskiej – najprawdopodobniej ciężko rannego w wojnie z Rosją, skoro od roku następnego do końca życia występuje jako podporucznik korpusu inwalidów (czyli rencista wojskowy)… Żeby znaleźć takich ludzi, często zaszytych głęboko na prowincji, trzeba się wiele naszukać. Oto akt zgonu ppor. Biernawskiego z r. 1851:

(„… umarł Wielmożny Antoni Biernawski, byłych Wojsk Polskich podporucznik ozdobiony znakiem honorowym dwudziestopięcioletniej służby od Rządu possessor dzierżawny Wsi Rządowej Cekanowa tamże zamieszkały lat sześćdziesiąt pięć liczący…”).