Wielcy żydowscy chrześcijanie

Wprowadziłem do genealogii dane z 1816 chrztów warszawskich Żydów XIX-wiecznych, zebranych przez T. Jeske-Choińskiego w pracy Neofici polscy (Warszawa 1904). Ci, którzy trafili do WGM (jest ich 429) znajdują się na Wielcy.pl otagowani jako „neofita ochrzczony” (tutaj). To grupa ogromnie ważna dla historii Polski – ludzie, którzy tworzyli polską inteligencję: fundatorzy uczelni i filharmonii, wydawcy, naukowcy, lekarze, prawnicy, biznesmeni – śmietanka śmietanki polskiego społeczeństwa. Bez nich Polska nie byłaby sobą.

Zmiana wyznania na chrześcijańskie (zwykle kalwińskie lub luterańskie, rzadziej katolickie) umożliwiała zawarcie związku małżeńskiego z chrześcijaninem lub chrześcijanką. Często było odwrotnie – ludzie chrzcili się właśnie po to, by móc zawrzeć ślub (na obszarze b. Kongresówki w latach 1826-1946 r. śluby były wyłącznie religijne). Bogaci Żydzi, po zmianie wyznania, wchodzili często do arystokracji, ci mniej bogaci, ale wykształceni, tworzyli elity inteligenckie. Tak czy inaczej, asymilowali się dość prędko.

Wybrałem z genealogii te osoby, które są opisane w Polskim słowniku biograficznym, przy czym nie ograniczałem się do samych neofitów, ale też wybrałem ich krewnych – nie chodzi mi tu wszak o ich osobistą religijność, ale o środowisko, w którym żyli i działali.

Jeden z moich pradziadków uczył się w Szkole Handlowej L. Kronenberga (to obecna SGH w Warszawie). Drugi w Szkole Technicznej Wawelberga i Rotwanda – z nich trzech, tylko H. Wawelberga nie ma na poniższej liście, bo PSB nie doszedł jeszcze do litery W. Z tego samego powodu nie ma rodzin Toeplitzów i Wieniawskich. Nie ma na tej liście noblisty, Henriego Bergsona, bo żył jeszcze, gdy wydawano tom na literę B.

Jeske-Choiński, choć wykonał pracę kolosalną, przeglądając w warszawskich kancelariach parafialnych miliony akt metrykalnych, niektóre chrzty neofickie przeoczył. Wymienia np. kilku Lesmanów, a nie zauważa, że w 1887 r. ochrzcił się 40-letni Józef Lesman ze swoim 10-letnim synem Bolesławem. Bolesław zmienił potem nazwisko na „Leśmian” i uchodzi za poetę polskiego, ale jego żydowskie korzenie nie mogły być dlań abstrakcją, skoro przechodząc na chrześcijaństwo w warszawskiej katedrze był już tego w pełni świadomy: na pewno pamiętał swój chrzest do końca życia tak, jak jego rówieśnicy pamiętają swoją I Komunię Świętą.

Kwestie stosunku do religii i tradycji żydowskiego to bardzo szczególna sprawa, wymagająca osobnej, głębszej analizy. Dla przykładu jest na tej liście naczelny rabin Warszawy, Izaak Kramsztyk (1814-1889). On się nie ochrzcił, ale zrobił to jego syn Marceli, 4 lata po śmierci ojca (1893). W r. 1903 ochrzciły się dorosłe dzieci dwóch kolejnych synów, Stefana i Jakuba. Kolejny syn, Feliks (prawnik), nie ochrzcił się i pochowano go w 1918 r. na cm. Żydowskim w Warszawie, za to wnuk Feliksa, matematyk, prof. Stanisław Hartman to ojciec znanego z ostro ateistycznych poglądów filozofa, prof. Jana Hartmana. Tego ostatniego, mojego uniwersyteckiego kolegę, przywołuję tu zwłaszcza ze względu na jego artykuł w żydowskim miesięczniku „Midrasz” z lutego 2004. W artykule tym, zatytułowanym List do przodków (dostępny na stronie domowej J.H.), we wzruszający sposób opisuje te właśnie kwestie polsko-żydowskiej tożsamości. Serdecznie polecam jego lekturę, podobnie jak lekturę książki innego lewicowego publicysty, K.T. Toeplitza, p.t. Książka mojego ojca. Mamy tu jednak także środowiska zgoła nielewicowe – długoletnią bliską przyjaciółkę Jana Pawła II, Annę-Teresę Tymieniecką, założycielkę ss. nazaretanek, błogosławioną Franciszkę Siedliską i członka zarządu Kawalerów Maltańskich, Jerzego Donimirskiego.

A do tego wszystkiego – polski James Bond, czyli Krystyna Skarbek.

Oto obiecana lista osób opisanych w Polskim słowniku biograficznym, których żydowscy przodkowie lub krewni ochrzcili się w Warszawie w latach 1800-1904.

  1. ADAMKIEWICZ Albert (1850-1921) profesor medycyny
  2. ARCT Michał (1840-1916) księgarz
  3. BEREKSOHN Berek (1764-1822) handlarz
  4. BERGSON Józef (ur. 1812) lekarz
  5. BERGSON Michał (1820-1898) kompozytor, pianista
  6. BERNSTEIN Józef (1797-1853) okulista
  7. BERSOHN Mathias (1823-1908) historyk sztuki i kultury
  8. BLOCH Jan Gotlib (1836-1902) finansista, ekonomista
  9. BLOCH Józef (1850-1923) rabin, poseł
  10. BRÜHL Juliusz Wilhelm (1850-1911) profesor
  11. BRÜHL Robert (1842-1888) inżynier agronom
  12. BRUNER Ludwik (1871-1913) profesor chemii fizycznej
  13. BRUNNER Jerzy (1870-1925) lekarz, bakteriolog
  14. BRUNNER Mikołaj Ludwik (1840-1914) lekarz
  15. BUCHNER Abraham (1789-1869) nauczyciel
  16. CEDERBAUM Henryk Stanisław (1864-1928) adwokat, publicysta
  17. EISENBAUM Antoni (1791-1852) pedagog, pisarz
  18. EJSMOND Julian (1892-1930) poeta, bajkopisarz
  19. EJSMOND Stanisław (1894-1939) malarz
  20. ENOCH Juliusz Kazimierz (1822-1880) działacz polityczny, publicysta
  21. EPSTEIN Adam (1799-1870) bankier, filantrop
  22. EPSTEIN Herman (1806-1867) bankier, przemysłowiec
  23. EPSTEIN Jakub (1771-1843) kupiec, filantrop
  24. EPSTEIN Jan (1805-1885) bankier, przemysłowiec
  25. EPSTEIN Józef (1795-1876) bankier, filantrop
  26. EPSTEIN Mieczysław (1833-1914) bankier, przemysłowiec
  27. EPSTEIN Mikołaj Stanisław (1831-1902) powstaniec
  28. EPSTEIN Tadeusz (1870-1939) przemysłowiec
  29. EPSTEIN Władysław (1838-1910) inżynier
  30. FABIAN Aleksander (1847-1910) lekarz
  31. FABIAN Oskar (1846-1899) matematyk, fizyk
  32. FABIAN Szymon (1803-1885) aptekarz
  33. FLAMM Dawid (1793-1866) lekarz
  34. FLAMM Filip (1828-1895) adwokat
  35. FLATAU Michał Stanisław (1865-1925) kierownik Dyrekcji Policji w Krakowie
  36. FLATOW Jakub (1800-1868) bankier, filantrop
  37. FRANKENSTEIN Edward (1827-1888) skrzypek
  38. GLÜCKSBERG August Emanuel (1804-1894) księgarz, wydawca
  39. GLÜCKSBERG Gustaw Leon (1807- po 1863) księgarz, wydawca
  40. GLÜCKSBERG Henryk Emanuel (1802-1870) tłumacz, publicysta
  41. GLÜCKSBERG Jan (1784-1859) drukarz, księgarz, wydawca
  42. GLÜCKSBERG Krystian Teofil (1796-1876) księgarz, wydawca, typograf
  43. GLÜCKSBERG Maksymilian (1840-1894) adwokat, publicysta
  44. GLÜCKSBERG Michał (1838-1907) księgarz, wydawca
  45. GLÜCKSBERG Natan (1780-1831) księgarz, drukarz, wydawca
  46. GOLCZEWSKA Maria (1872-1913) nauczycielka, autorka podręczników
  47. GOLDMAN Bernard (1841-1901) polityk, poseł
  48. GOLDSTAND Aleksander (1838-1903) bankier
  49. GOLDSTAND Leon Feliks (1871-1926) ekonomista, dyplomata
  50. GOLDSZMIT Henryk «Janusz Korczak» (1878/79-1942) lekarz, pisarz, pedagog
  51. GROSZKOWSKI Tadeusz (1893-1957) inżynier
  52. HANTKE Bernard Ludwik (1826-1900) przemysłowiec
  53. HERTZ Benedykt (1872-1952) bajkopisarz, satyryk
  54. HERTZ Józef (1841-1890) kupiec, powstaniec
  55. HERTZ Leon (1846-1933) powstaniec 1863
  56. HERYNG Jerzy (1886-1937) działacz rewolucyjny
  57. HERYNG Teodor (1847-1925) lekarz
  58. HERYNG Zygmunt (1854-1931) działacz ruchu robotniczego
  59. HIRSZEL Anastazy Stanisław (1798-1859) lekarz
  60. HIRSZEL Władysław (1831-1889) budowniczy
  61. HORWITZ-WALECKA Stefania (1881-1937) działaczka PPS-Lewicy
  62. HUSARSKI Wacław Teofil (1883-1951) malarz, historyk sztuki
  63. JAKUBOWSKI Salwian (ur. 1807) bankier żydowski
  64. JANASZ Aleksander (1851-1930) hodowca roślin
  65. JANASZ Józef (1784-1868) kupiec żydowski
  66. JASIEŃSKI Bruno (1901-1939) poeta, powieściopisarz
  67. JASIŃSKI Feliks Stanisław (1862-1901) grafik
  68. JASIŃSKI Gustaw Wincenty (1863-1940) lekarz, działacz polonijny
  69. JELLENTA Cezary (1861-1935) poeta, krytyk literacki
  70. KOCIATKIEWICZOWA Janina (ok. 1870-1926) działaczka społeczno-oświatowa
  71. KON Piotr (1865-1937) adwokat, działacz rewolucyjny
  72. KONIC Henryk (1860-1934) adwokat, działacz polityczny, poseł
  73. KONIC Jan Stanisław (1892-1962) adwokat, redaktor
  74. KONITZ Leon (1822-1895) lekarz ginekolog-położnik
  75. KOSTANECKI Jan (1902-1937) ekonomista, docent UJ
  76. KOSTANECKI Michał Antoni (1904-1945) architekt, publicysta
  77. KOŚCIELSKI Władysław August (1886-1933) poeta, wydawca
  78. KOŹNIEWSKI Andrzej (1907-1939) matematyk i aktuariusz
  79. KRAMSZTYK Feliks (1853-1918) adwokat, pisarz z zakresu prawa
  80. KRAMSZTYK Izaak (1814/16?-1889) rabin warszawski
  81. KRAMSZTYK Julian (1851-1926) lekarz, społecznik
  82. KRAMSZTYK Roman (1885-1942) malarz
  83. KRAMSZTYK Stanisław (1841-1906) fizyk, przyrodnik, pisarz
  84. KRAMSZTYK Stefan (1877-1942?) lekarz, publicysta
  85. KRAMSZTYK Zygmunt (1849-1920) okulista, publicysta, badacz literatury
  86. KRONENBERG Leopold (1812-1878) finansista, przemysłowiec
  87. KRONENBERG Leopold Julian (1849-1937) finansista, kompozytor
  88. KRONENBERG Samuel Eleazar (1773-1826) kupiec, bankier
  89. KRONENBERG Stanisław Leopold (1846-1894) przemysłowiec, finansista
  90. KRONENBERG Stanisław Ludwik (1828-1898) kupiec
  91. KRONENBERG Władysław Edward (1848-1892) inżynier, kompozytor
  92. KROŃSKI Tadeusz Juliusz (1907-1958) filozof, pedagog, pisarz
  93. KURATOWSKI Marek Marceli (1857-1927) adwokat, członek Komisji Kodyfikacyjnej
  94. KURATOWSKI Roman (1890-1964) adwokat, wykładowca
  95. LANDY Adam (1891-1937) działacz ruchu robotniczego, nauczyciel, literat
  96. LANDY Aleksander Robert (1881-1969) pediatra, działacz społeczny pisarz
  97. LANDY Michał (1844-1861) uczeń, uczestnik manifestacji 8 IV 1861 na Placu Zamkowym
  98. LANDY Stanisław (1855-1915) socjalista, redaktor
  99. LEO Anna (1873-1945) pamiętnikarka, tłumaczka
  100. LEO Edward (1829-1901) prawnik, publicysta, redaktor
  101. LEO Leopold August (1792-1868) lekarz, wydawca
  102. LESSER Aleksander (1814-1884) malarz
  103. LEŚMIAN Bolesław (1877/78-1937) poeta
  104. LEWANDOWSKI Leopold Leon (1831-1896) skrzypek, kompozytor, dyrygent
  105. LEWIŃSKI Jakub Walenty (1792-1867) generał WP, działacz polityczny
  106. LITAUER Jan Jakub (1873-1949) sędzia Sądu Najwyższego, członek Komisji Kodyfikacyjnej
  107. LOEWE Adolf Adam (1811-1885) architekt
  108. LOEWENHARDT Karol Zygmunt (1834-1896) powstaniec 1863, emigrant
  109. LOEWENHARDT Stanisław Henryk (1838-1915) powstaniec 1863, emigrant, lekarz
  110. LOEWENSTEIN Bernard (1821-1889) rabin, kaznodzieja
  111. LOEWENSTEIN Leon Władysław (1836-1900) przemysłowiec, filantrop
  112. LOEWENSTEIN Natan (1859-1929) adwokat, poseł
  113. LOEWENSTEIN Stanisław (1890-1944) historyk, działacz socjalistyczny
  114. LUKSEMBURG Rozalia (1870-1919) teoretyk socjalizmu, działacz ruchu robotniczego, ekonomista
  115. ŁOZA Stanisław Bartłomiej (1888-1956) podpułkownik WP, historyk
  116. ŁYCHOWSKA Melania (1874-1962) polityk społeczny
  117. ŁYCHOWSKI Tadeusz (1900-1967) ekonomista
  118. MARKUSFELD Henryk (1819-1890) powstaniec 1848
  119. MATUSZEWSKI Ignacy Hugo (1891-1946) pułkownik, publicysta, polityk emigracyjny
  120. MATUSZEWSKI Tadeusz (1895-1945) mikrobiolog
  121. MAYZEL Jan Szczęsny (1892-1941) działacz POW, syndykalista, pisarz
  122. MAYZEL Wacław (1847-1916) lekarz histolog, jeden z odkrywców mitozy
  123. MAYZEL Władysław (1847-1905) rolnik, producent buraków cukrowych
  124. MERZBACH Henryk (1836-1903) księgarz, poeta, publicysta
  125. MERZBACH Karol (1875-1943) oficer belgijski, historyk wojskowości, wiceprezes Tow. Polsko-Belgijskiego
  126. MERZBACH Ludwik (1820-1890) księgarz, drukarz, wydawca
  127. MERZBACH Samuel Henryk (zm. 1874) księgarz, nakładca
  128. MERZBACH Zygmunt (1800/01-1852) księgarz, nakładca, poeta, tłumacz
  129. MEYER Jerzy (1855-1941) kupiec
  130. MĘCZKOWSKA Teodora Maria (1870-1954) nauczycielka, działaczka społeczna
  131. MILESKI Wacław (1872-1940) chemik, publicysta
  132. MILESKI Witold (1904-1940?) prawnik, działacz turystyki górskiej
  133. MINCHEJMER Adam Ryszard (1907-1959) inżynier mechanik, profesor
  134. MINHEIMER Jan Salomon (1808-1879) medalier, rysownik
  135. MINKOWSKA Anna Jadwiga (1891-1969) historyczka, nauczycielka
  136. MOSTOWSKI Andrzej Stanisław (1913-1975) matematyk, profesor UW, członek PAN
  137. MÜNCHHEIMER Adam (1830-1904) kompozytor, pedagog
  138. MUSZKAT Henryk (1898-1937) działacz komunistyczny
  139. MUTERMILCH Stanisław (1870-1937) lekarz bakteriolog
  140. NATANSON Antoni (1862-1933) lekarz, działacz społeczny
  141. NATANSON Bronisław (1865/64-1906) prawnik, wydawca, działacz społeczny
  142. NATANSON Edward (1861-1940) finansista, przemysłowiec
  143. NATANSON Henryk (1820-1895) księgarz, bankier, działacz społeczny
  144. NATANSON Jakub (1832-1884) chemik, profesor, działacz społeczny
  145. NATANSON Józef Eryk (1854/55-1929) przyrodnik, organizator cukrownictwa, działacz społeczny
  146. NATANSON Kazimierz (1853-1935) prawnik, finansista, działacz społeczny
  147. NATANSON Ludwik (1822-1896) lekarz, redaktor, działacz społeczny
  148. NATANSON Seelig (1795-1879) kupiec, współwłaściciel domu bankowego, protoplasta rodu
  149. NATANSON Stefan (1872-1944) inżynier, działacz polityczny i społeczny
  150. NATANSON Władysław (1864-1937) fizyk, historyk nauki, rektor UJ
  151. NATANSON-LESKI Jan (1883-1969) geograf, historyk, profesor UJ
  152. OKRĘT Leon (1864-1937) adwokat, dziennikarz
  153. OKRĘT Władysław (1870-1910) redaktor, wydawca
  154. OLSZEWICZ Bolesław Henryk (1893-1972) historyk, bibliotekarz, profesor
  155. OLSZEWICZ Wacław Kazimierz (1888-1974) ekonomista, historyk, działacz gospodarczy, bibliotekoznawca
  156. OPPMAN Edmund (1903-1951) historyk, archiwista
  157. OPPMAN Tadeusz (1904-1958) adwokat, działacz komunistyczny
  158. ORGELBRAND Bolesław (1884-1957) inżynier mechanik, rektor
  159. ORGELBRAND Hipolit (1843-1920) współwłaściciel zakładów graficznych, nakładca
  160. ORGELBRAND Maurycy (1826-1904) księgarz, nakładca
  161. ORGELBRAND Mieczysław (1847-1903) współwłaściciel zakładów graficznych, nakładca
  162. ORGELBRAND Samuel (1810-1868) księgarz, nakładca, drukarz
  163. PAPROCKI Abraham (1813-1852) pedagog, pisarz żydowski
  164. PAPROCKI Gustaw (1845-1909) członek organizacji narodowej, sekretarz rządu
  165. PETERSOWA Zofia (1899-1955) literatka, tłumaczka
  166. PIK Jakub (1806-1897) optyk
  167. POLIŃSKI Władysław Karol (1885-1930) zoolog, malakolog
  168. POZNAŃSKI Czesław (1885-1957) prawnik, malarz, działacz niepodległościowy, publicysta
  169. PRZYBOROWSKI Józef Jakub (1895-1939) profesor hodowli roślin
  170. PUSZET Jacek Jakub (1904-1977) rzeźbiarz, profesor
  171. PUSZET Ludwik (1877-1942) rzeźbiarz, pisarz, historyk sztuki
  172. RABSKA Zuzanna Aleksandra (1882-1960) nowelistka, powieściopisarka, poetka, pisarka dla młodzieży, bibliofil
  173. RADLIŃSKA Helena (1879-1954) działaczka oświatowa i niepodległościowa, historyk oświaty
  174. RAJCHMAN Aleksander (1855-1915) publicysta, redaktor, literat, dyrektor administracyjny Filharmonii i Opery Warszawskiej
  175. RAJCHMAN Aleksander Michał (1890-1940) profesor matematyki, docent
  176. RAJCHMAN Ludwik Witold (1881-1965) bakteriolog, przewodniczący Rady Zarządzającej UNICEF
  177. RAWICZ Józef (1829-1901) bankier
  178. RAWICZ Władysław (1832-1863) naczelnik cywilny
  179. REJCHMAN Bronisław (1848-1936) przyrodnik, popularyzator, publicysta, taternik, podróżnik, przemysłowiec
  180. REJCHMAN Mikołaj (1851-1918) lekarz, twórca warszawskiej szkoły gastronomicznej
  181. REYCHMAN Jan Antoni (1910-1975) historyk, orientalista, hungarysta, etnograf, miłośnik Tatr i Podhala, profesor
  182. REYCHMAN Kazimierz (1882-1936) dyplomata, bibliofil, znawca ekslibrisów
  183. ROGOWSKA-GAJDUCZENI Maria Julia (1907-1977) malarka, graficzka, projektantka sztuki użytkowej
  184. ROSE Adam Karol (1895-1951) ekonomista, wiceminister przemysłu i handlu
  185. ROSE Edward Stefan (1893-1969) ekonomista, działacz i publicysta gospodarczy
  186. ROSE Karol (1863-1940) działacz polonijny, pierwszy polski konsul generalny RP w Berlinie
  187. ROSEN Jan (1854-1936) malarz
  188. ROSEN Jan Henryk (1891-1982) malarz
  189. ROSEN Mathias (1804-1865) bankier, działacz społeczny
  190. ROSENTHAL Dawid (1808-1889) nauczyciel lekarz, profesor
  191. ROSENTHAL Jakub (1844-1912) lekarz, ordynator oddziału ginekologicznego
  192. ROTWAND Andrzej (1878-1951) inżynier, bankowiec, przemysłowiec, kolekcjoner
  193. ROTWAND Bolesław Jerzy (1862-1930) adwokat
  194. ROTWAND Stanisław (1839-1916) prawnik, finansista, przemysłowiec, filantrop
  195. SACHSOWA Ludwika (1884-1939) działaczka socjalistyczna
  196. SALINGER Jakub (1807-1881) kupiec, powstaniec 1863, pamiętnikarz
  197. SAMELSON Szymon (1814-1881) adwokat, polityk, działacz społeczny
  198. SEIFMAN Piotr Stefan (1823-1903) weterynarz
  199. SIECZKOWSKI Stefan (1881-1944) wiceminister sprawiedliwości
  200. SIECZKOWSKI Tadeusz Eugeniusz (1907-1973) architekt, urbanista
  201. SIEDLISKA Franciszka (1842-1902) błogosławiona
  202. SKARBEK-GIŻYCKA Krystyna (1915-1952) agentka angielskiego wywiadu i angielskiej organizacji dywersyjnej w czasie drugiej wojny światowej
  203. SOKAL Franciszek (1881-1932) inżynier, działacz polityczny, minister pracy i opieki społecznej, dyplomata
  204. SOKOŁOWSKI Kazimierz Andrzej (1901-1988) urzędnik państwowy, profesor ekonomii
  205. SONNEFELD Adolf Gustaw (1837-1914) skrzypek, dyrygent, kompozytor
  206. SPOKORNY Maurycy (1859-1917) farmaceuta, przedsiębiorca, działacz społeczny
  207. STABLEWSKI Stefan Florian (1895-1985) rotmistrz dyplomowany Wojska Polskiego, publicysta, działacz konserwatywny
  208. STYPUŁKOWSKA Aleksandra (1906-1982), prawniczka, publicystka Radia Wolna Europa
  209. STYPUŁKOWSKI Andrzej (1929-1981), wydawca emigracyjny
  210. SUNDERLAND Jan Maurycy (1891-1979), artysta fotografik
  211. SUNDERLAND Lewi Selig (1771-1869), założyciel fabryki fajansu w Iłży
  212. SUNDERLAND Seweryn (1842-1922), powstaniec styczniowy, działacz gospodarczy
  213. SUNDERLAND Stanisław Józef (1847-1912), adwokat, poseł do Dumy
  214. SWOLKIEŃ Marian (1883-1971) szef służb specjalnych, działacz społeczny
  215. SZNAJDER Mary (1900-1992), malarka, graficzka
  216. SZYMANOWSKI Antoni (1914-1985), dyplomata, tłumacz
  217. ŚMIAROWSKI Eugeniusz (1878-1932), adwokat, poseł na Sejm RP
  218. ŚMIŁOWSKI Filip (1893-1920), żołnierz Legionów Polskich, kapitan WP
Ten wpis został opublikowany w kategorii Genealogia. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.