W 1680 Jan Chmieliński, syn Jakuba z Chmielenia-Orzeszków, żeniąc się z Anną Kołakowską kupił ziemię we wsi Kołaki-Jaćwiężyno. Chmieleń-Orzeszki to część obecnego Chmielenia Wielkiego koło Krzynowłogi Małej – gniazda Chmielińskich herbu Leszczyc, a Kołaki-Jaćwiężyno zmieniły później nazwę na Kołaki Wielkie i leżą koło Gruduska, 16 km na południe wzdłuż linii Szczytno-Płońsk.
W pokoleniu wnuków powyższego Jana, urodzonych ok. 1720 r. widzimy protoplastów dwóch istotnych linii Chmielińskich z Kołaków Wielkich:
a) Michała (ur. ok. 1720, zm. ok. 1762), który ok. 1740 poślubił Magdalenę z Dembych (Dębych)
b) Mateusza, który ok. 1740 poślubił Barbarę z Niskich.
Michał jest wg dokumentów synem Wawrzyńca, a wnukiem powyższego Jana, zaś Mateusz był najprawdopodobniej jego bratem lub bratem stryjecznym. Obaj byli wg ówczesnej nomenklatury „dziedzicami części wsi”, co wg dzisiejszych stosunków odpowiada wolnemu obywatelowi posiadającemu na własność gospodarstwo rolne (kilku-, kilkunasto- lub kilkudziesięciohektarowe).
W aktach metrykalnych parafii Grudusk udało się odnaleźć narodziny siedmiorga dzieci Michała, przy czym linie przedłużył tylko jeden – Tomasz Adam, ur. 15 XII 1750 w Kołakach Wielkich i zmarły tamże 13 III 1825. Gdy miał 14 lat, matka T.A. Chmielińskiego wyszła jako wdowa za Szymona Zaleskiego i wkrótce urodziła dwóch kolejnych synów. Dwukrotnie żonaty, miał Tomasz Adam co najmniej sześcioro dzieci, z których dwóch przedłużyło linię: Wawrzyniec (1785-1866) i Jan (ur. ok. 1806).
Wawrzyniec Chmieliński (1785-1866) opuścił wieś rodzinną. Ożenił się w 1809 r. w Przasnyszu (18 km na wschód od Kołaków) z tamtejszą mieszczką, Ludwika Kossakowską. W 1811, jako 26-latek, chrzcząc syna Antoniego Arkadiusza, przedstawia się dumnie jako „Wawrzyniec Chmieliński Burgrabia przy sądzie pokoju powiatu przasnyskiego” (tak w autografie!). Ówczesny burgrabia to coś w rodzaju dzisiejszego policjanta czy strażnika miejskiego.
Już ojciec Wawrzyńca umiał się własnoręcznie podpisać jako „T.A. Chmieliński”. Ale awans Wawrzyńca z rolnika na urzędnika w czasach, gdy przytłaczająca większość społeczeństwa była niepiśmienna, stał się fundamentem przyszłości rodziny. Otóż młodszy brat Wawrzyńca, Jan Chmieliński (ur. ok. 1806), pozostał na ojcowiźnie. Znamy 20 jego potomków (aż po prawnuki), nie znamy jednak nikogo, kto by osiągnął sukces społeczny lub choćby zawarł związek małżeński z kimś z „lepszej” rodziny. Tymczasem aż trojgu z dzieci Wawrzyńca się to udało.
Antoni Arkadiusz Chmieliński (1811-77), syn burgrabiego Wawrzyńca, został architektem. Do dziś stoi m.in. kościół w Radzanowie, przez niego zbudowany w l. 1859-61. Wśród potomków A.A. jest m.in. prof. Jan Mateusz Mossakowski (1885-1974), chirurg, prof. AM w Warszawie (bohater PSB), wybitny historyk literatury, prof. Zygmunt Szweykowski (1894-1978, takze bohater PSB), Stanisław Chmieliński, poseł na Sejm II RP, którego matka, Aniela z Wasiewiczów Chmielińska (1868-1936), działaczka krajoznawcza, ktora odkryła piękno „pasiaków łowickich”, Andrzej Mossakowski (ur. 1949), były wójt gminy Radzanowo czy politolog, prof. Zbigniew Stawrowski (ur. 1958).
Drugim synem burgrabiego Wawrzyńca był Józefat Hieronim Chmieliński (ok. 1815-1860), adwokat w Płocku, później notariusz okręgowy w Sieradzu, ojciec powstańca styczniowego Władysława, którego córka, Stanisława Chmielińska wyszła za Adama Radzickiego (potomka posła na Sejm Wielki) i została teściową prof. dr Wacława Minakowskiego oraz moją prababcią.
Córka burgrabiego Wawrzyńca, Agnieszka Mechtylda (1821-63) była pierwszą zoną Józefa Kowalkowskiego, prapraprababką płockiej polonistki, Agnieszki z Kowalkowskich Zielińskiej. Z drugiej żony, Józefy Carové, Kowalkowski miał córkę Halinę Paszkowską, matkę rzeźbiarza Józefa Paszkowskiego (1892-1944).
Wróćmy teraz do drugiej linii Chmielińskich z Kołaków Wlk., czyli do Mateusza żonatego z Barbarą Niską. Jego syn Marcin poślubił 23 I 1773 w Grudusku Mariannę Długokęcką. Wśród bardzo licznych potomków tej pary zwraca uwagę zwłaszcza Weronika, która w 1834 r. w Czernicach Borowych wyszła za Jana Płoskiego (1801-54). W dniu ślubu Płoski jest dziedzicem cząstkowym (a więc rolnikiem siedzącym na własnym gospodarstwie) we wsi Pszczółkach Górnych, a Weronika 19-letnią córką takowych dziedziców we wsi Zembrzus. Ich starszy syn, Onufry, był ojcem adwokata, Eugeniusza Płoskiego (1873-1944).
Biogram Eugeniusza Płoskiego zamieszczono w XXVI t. Polskiego słownika biograficznego w r. 1981. Czytamy tam: „Płoski Eugeniusz Stanisław (1873—1944), adwokat, notariusz w Płocku, prezes Rady Miejskiej Płocka, działacz społeczny. Ur. 30 IV w Długołęce-Osyskach w pow. ciechanowskim, był synem Onufrego, ziemianina, i Bronisławy z Miłoszewskich. Wychowywał się w majątku rodzinnym w Pszczółkach Górnych w pow. ciechanowskim”. To przykład ciekawy i symptomatyczny. Z aktu ślubu rodziców Eugeniusza wiemy bowiem, że jego ojciec Onufry, pochodzący ze szlachty zagrodowej, a nie z ziemiaństwa, był w 1869 r. wiejskim nauczycielem w Długołęce-Osyskach (rodzice matki byli również dziedzicami cząstkowymi czyli szlachty zagrodowej). Opowieść o „ziemiańskim pochodzeniu” jest więc tu dorobiona wtórnie: skoro Eugeniusz był zamożnym i wpływowym prawnikiem, a jego rodzice urodzili się na wsi jako szlachta, to znaczy, że musieli być zamożnymi ziemianami, co jak wiemy jest wnioskowaniem błędnym: dzieci zamożnych ziemian obierały jednak inną drogę kariery w tych czasach.
Zupełnie inaczej potoczyła się kariera innego wnuka Weroniki, Stanisława Morawskiego (1885-1963). W akcie chrztu Stanisława z 1885 r. czytamy, że przyniósł go do chrztu ojciec, 38-letni Fortunat Mórawski „żyjący przy rodzinie” (a więc bez własnego źródła utrzymania) wraz z wujem, Onufrym Płoskim (nadal tylko „właścicielem części szlacheckiej”). Zamieszczony w XXI tomie PSB biogram Stanisława podaje, że później jego ojciec był pracownikiem Kolei Nadwiślańskiej, a sam Stanisław ukończył 2-klasową szkołę kolejową na Nowym Bródnie. Od 1899 zarobkował, w 1904 wywędrował do Prus i został tam robotnikiem rolnym. Wreszcie w 1905 wrócił do Warszawy, wstąpił do SDPKiL w fabryce naczyń emaliowanych „Wulkan” na Pradze, w której był robotnikiem. Szybko stał się działaczem rewolucyjnym, emigrował do Austrii, a potem z fałszywymi dokumentami wrócił do Warszawy. Zupełnie legalnie i po katolicku wziął ślub w 1910 r. na Pradze ze stuprocentową szlachcianką zagrodową Stefanią Nałęczówną (mamy w genealogii komplet jej prapradziadków!). Potem trafił do Moskwy. Tam wstąpił najpierw do mieńszewików, a w 1919 do partii bolszewickiej. Był sowieckim działaczem partyjnym w Moskwie, a w czasie II wojny światowej wstąpił do Związku Patriotów Polskich by w 1947 r. zostać (z nadania sowieckiego, jak się domyślamy) sekretarzem kancelarii ogólnej ambasady polskiej w Moskwie.
Wszystkie wykorzystane tu źródła zamieszczone są w Wielkiej genealogii Minakowskiego (Sejm-Wielki.pl i Wielcy.pl). Bardzo dziękuję p. Adamowi Pszczółkowskiemu za ogromną pomoc w ustaleniu XVII- i XVIII-wiecznej części historii rodziny na podstawie akt grodzkich i ziemskich, przede wszystkim przasnyskich i ciechanowskich. Część z nich jest zamieszczona w „Podstawie źródłowej” na stosownych stronach (wyżej linkowanych).