Wanda Chotomska, na której wierszach i widowiskach wychowywały się pokolenia (podobnie jak na tworzonych przez jej córkę Ewę Chotomską dla TVP programach Tik-Tak, Ciuchcia itp.) jest patronką wielu szkół. Ale jej jej stosunku rodzinne to zdecydowanie nie jest opowieść dla dzieci: tam prawie nie ma „zdrowych”, „normalnych” związków. Dlatego rozplątanie tego to koszmar dla genealoga. Ale da się.
No to od początku: 5 IX 1825 rodzi się Ksawery Chodupski. Szlachcic ze wsi Borzymy Olszewo w parafii Żmijewo Kościelne, na Mazowszu między Ciechanowem a Mławą. Jego rodzice w akcie chrztu są nazwani „urodzonymi”, ale to trochę przesada, bo są tylko „dziedzicami części wsi”, a więc szlachtą zagrodową. Rodzice i świadkowie aktu urodzenia są analfabetami. Chodupscy pochodzili, jak się wydaje, ze wsi Chodupki w parafii Kuczbork, leżącej 35 km na zachód od Borzym-Olszewa, gdzie jeszcze około 1780 r. mieszkała szlachta o tym nazwisku.
Ksawery przenosi się do Warszawy. Spada z pozycji „dziedzic części” na pozycję „dworski”, czyli służący we dworze. Odnajdujemy go 20 X 1861, gdy mieszka na ulicy Sowiej (dom 2666). Ma lat 35, posługuje się przybranym nazwiskiem „Chotomski” i zgłasza urodzenie syna, Karola, urodzonego 8 X 1861, którego matką jest jakoby Łucja Pieczeńska (lat 23). Podpisać się nadal nie potrafi.
Akt chrztu nieślubnego Karola Chotomskiego – podane fałszywe dane rodziców (Ksawery Chotomski i Łucja Pieczeńska)
O tym, że chodzi o te same osoby, dowiadujemy się z aktu małżeństwa. Otóż w Warszawie na Pradze 6 VII 1862 pojawia się tenże Ksawery Chodubski (rodzice i miejsce urodzenia to samo, co w akcie chrztu), pozycja społeczna „dworski”, który żeni się z Łucją Prykową, panną służącą z Pragi, urodzoną we wsi Fabijanice, córką Wawrzyńca i Franciszki, lat 26. W akcie ślubu jest adnotacja: „Małżonkowie Nowi (…) oświadczyli iż Syna Karola urodzonego w Warszawie na dniu ósmym Października roku zeszłego, którego w przedślubnem pożyciu wspólnie z sobą spłodzili, niniejszym Aktem Małżeństwa za swego własnego przyznali i onemu (…) prawa dziecięcia prawego zapewniają”.
A więc nazwisko „Chotomski” wzięło się stąd, że Karol urodził się jako nieślubne dziecko służącej i biednego niepiśmiennego szlachcica Chodupskiego. Ale Karol został potem zalegalizowany i w sumie powinien nazywać się Chodupski.
Akt ślubu Ksawerego Chodubskiego z adnotacją o uznaniu nieślubnego syna, Karola
Mamy jednak ciąg dalszy. Otóż pokolenie później pojawia się w Warszawie kolejna służąca, Franciszka Cybulska. W akcie zgonu z roku 1942 wpisano jej wprawdzie ojca Kazimierza i matkę Magdalenę, ale bliższa analiza pokazuje, że urodziła się 8 X 1865 w Kielcach jako nieślubna córka służącej Małgorzaty Cybulskiej. Franka trafiła do Warszawy i wyszła za mąż 15 I 1888 za Bolesława Antoniego Chodubskiego, ślubnego syna wspomnianych Ksawerego i Łucji Prekówny. Franciszka miała syna, Stefana, prawie trzy lata później, w listopadzie 1890. Fajnie, fajnie, ale… ojciec zmarł już w styczniu 1890. Nawet za późno na to, by być pogrobowcem.
17 stycznia 1892 Franciszka wychodzi za mąż ponownie. Do ojcostwa dziecka przyznaje się szwagier, wspomniany Karol Chodubski vel Chotomski (tak się podpisał) i on to zostaje nowym mężem Franciszki. Taka ciekawostka: ślub zawarli o godzinie szóstej wieczorem, a jednocześnie („o godzinie szóstej po południu”) ochrzczony został Stefan. Ślub musiał być jednak chwilę wcześniej, skoro ochrzczony półtoraroczny Stefan jest nazwany synem „ślubnych małżonków”.
Oto akt chrztu Stefana Chodubskiego vel Chotomskiego z adnotacjami:
Akt chrztu Stefana, przedślubnego syna Karola Chodubskiego vel Chotomskiego (przedślubnego syna Ksawerego) i Franciszki, nieślubnej córki Małgorzaty Cybulskiej.
Co ważne tutaj: dopiero w 1949 r. nastąpiło wykreślenie członu „Chodubski vel” i skrócenie nazwiska do formy „Chotomski”.
Wśród adnotacji jest ta: „zawarł małżeństwo z Wandą Ostrihansky w USC Warszawa-Mokotów dn. 8 III [19]57”. Wanda Ostrihansky, właściwie Jadwiga Olga Wanda z Szałwińskich, była wdową po Ludwiku Ostrihanskym, zmarłym w 1947 r. Była ona drugą żona Stefana, a więc macochą Wandy Chotomskiej. Matka Wandy, Romualda z Nyckowskich zmarła bowiem 30 VIII 1945, gdy Wanda Chodubska vel Chotomska miała lat 16. Na akcie zgonu Romualdy zapisano datę ślubu kościelnego: 24 VI 1950 w par. św. Szczepana w Warszawie.
Wspomniana wyżej Wanda Chotomska była przez pewien czas żoną Jerzego Steinmetza, który był ojcem ich córki, Ewy. Znanej wielu jako „Ciotka Klotka”, a formalnie przedstawiającej się jako „Ewa Chotomska”, choć urodzona jako Steinmetz, córka Wandy Chodubskiej (vel Chotomskiej).