Miasto Horyniec (Horyniec-Zdrój) w woj. podkarpackim w dostępnych źródłach (Wikipedia, Horyniec.net i inne) ma błędną historię założenia. Pisze się, że od ok. 1717 należało do Stadnickich (Słownik Geograficzny pisze nawet, że 1706!). Tymczasem w Ossolineum jest dokument fundacyjny z roku 1748 z pieczęcią Józefa Telefusa, chorążyca podolskiego. Oto on.
Dokument fundacyjny miasta Horyniec. Źródło: http://bazy.oss.wroc.pl/kzc/pobpdf.php?fond_5_d_2/rl_f5_d_2_rkps_1784.pdf
Józef z Kumanowa na Horyńcu y Piaseczney Dunin Telephus Chorążyc Województwa Podolskiego
Wszom wobec y komu otym wiedzieć będzie należało wiadomo Czynię iż maiąc Dobra swoie własne Dziedziczne żadnem innemu Prawu niepodległe w Woiewodztwie Bełskim leżące Horyniec nazwane zprzynależytościami wiosek chce ufundowawszy się na Przywilegiach Nayjaśniejszych Monarchow Polskich moim antecessorom danych y mnie y Sukcessorom moim służących potyle razy successive potwierdzaiących fundować miasto mieszczanom takowe daie Prawo dla każdego z osobna iaokwe Janowi Kołodziejowemu synowi, że żadnych podatków do skarbu płacić mego niebędo póty, aż zupełnie ufundowawszy się na grońcie w Izby, chlewy y inne gospodarzowie potrzebne reparacyie, na ktore zakwitami moiemi chociaż, Lasu pozwalam y bronić niebędę, naopał iakego tu zakazywaią dawni dziedzicom mnieszkńcy pofundowawszy się zaś zgrontu inwentarzem podanego tak płacić będą iaki tu zwyczay iest zdawna od sznura tak pola iakoteż sianożenci: na co się iako sześć więcej nie będę wyciągał ręko własno przy zwykłei pieczęci podpisuie.
Na Zamku Horynieckim, 11 Julii 1748do
Jozef Telefus Ch[orążyc] W[ojewództwa] P[odolskiego] mp.
Więcej światła na tę historię rzuca Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy Kazimierza Pułaskiego (tom I, Kraków 1911). Czytamy tam w artykule o Telefusach herbu Łabędź:
Stanisław-Piotr pisał się z Kumanowa na Piasecznej i Dumanowie (1711), miał też kilka innych posiadłości na Podolu. I tak Kujawy, gdzie w 1725 r. wydał prezentę na parochię, Sokołówkę (1731), Czarnowody, Karabczyjówkę, a w 1746 r. części na Gródku i Jaromirce. Z żony Justyny Kasznickiej [w Herbarzu Bonieckiego jako Marianna Karśnicka, córka podkomorzego halickiego Józefa – MJM] córki jego: jedna była za Bieńkiewiczem, druga za Chlebowskim, trzecia za Gujskim. Z synów: Józef pisze się tylko chorążycem podolskim w 1754 r., zresztą o nim nie słychać. Drugi zaś syn Stanisława-Piotra Jan, wspominany w aktach współczesnych w latach 1733-1757. W roku 1733 pisał się starostą kryniczańskim, trzymając królewszczyznę Kryniczany w powiecie kamienieckim, gdzie pod tymże rokiem wydaje prezentę na parochię, a w 1754 r. czyni zapisy pewnych gruntów dla cerkwi kryniczańskiej. Obaj nie zostawili potomstwa i na nich wygasł ród Telefusów.
Ród wygasł oczywiście w linii męskiej, bo w latach 1766-67 w Nadwórnej na Pokuciu (a ściślej: od grudnia 1766 do marca 1767) wychodzą za mąż cztery Telefusówny, córki starosty kryniczańskiego (a więc Jana, brata Józefa): Franciszka za miecznika parnawskiego Andrzeja Bieńkiewicza, Antonina za wojskiego grabowieckiego Jana Bieniewskiego, Helena za regenta grodzkiego kamienieckiego Antoniego Bieniewskiego i Józefa za łowczego pilzneńskiego Nereusza Broniewskiego. Wszystko wskazuje na to, że ich ojciec (Jan Telefus, starosta kryniczański) i Józef (założyciel Horyńca), synowie chorążego podolskiego Stanisława Piotra Telefusa, zmarłego w 1747 r., nie żyli już wówczas.
Horyniec był ulubionym majątkiem ich dziadka, Piotra Felicjana Telefusa, który fundował w nim kościół i klasztor franciszkanów i w nim kazał się pochować (zmarł w 1706 r.). W Muzeum Narodowym w Krakowie (w kamienicy Erazma Ciołka) znajduje się obecnie portret Stanisława Piotra Telefusa:
Reprodukcja tego portretu znajduje się w cytowanym dziele Pułaskiego, gdzie opisany jest tak: „Współczesny portret Stanisława-Piotra Telefusa znajduje się w Rudzie na Podolu u pp. Żebrowskich, spokrewnionych z Telefusami przez Bieńkiewiczów. Podajemy reprodukcyę tego portretu wedle kopii fotograficznej, uprzejmie nam udzielonej”. Nie wiem dokładnie, jak trafił portret Telefusa trafił do MNK, ale wiem, że wśród potomków wspomnianej wyżej jego wnuczki, Franciszki z Telefusów Bieńkiewiczowej, jest dziennikarka, p. Anna Herbich-Zychowicz, (autorka Dziewczyn z Powstania i Dziewczyn z Solidarności) żona historyka i reportażysty, Piotra Zychowicza (red. nacz. miesięcznika „Historia Do Rzeczy”).
A z kolei, jako się rzekło, siostra Franciszki, Antonina Telefusówna, to babka Wojciecha Chobrzyńskiego, deputowanego na Sejm 1830-31 (jego podpis jest pod aktem detronizacji cara-króla Mikołaja), który to Wojciech jest prapraprapradziadkiem niżej podpisanego Marka J. Minakowskiego.
A Horyniec? Pisze o nim Polski słownik biograficzny w artykule o Mikołaju Stadnickim: „Od rodziny Telefusów kupił dobra Horyniec w woj. bełskim, gdzie w 1. 1757-9 ufundował wraz z żoną kościół i klasztor Franciszkanów. S. zmarł przed 3 III 1768”. Najwyraźniej transakcja zakupu Horyńca dokonała się po śmierci Jana Telefusa (ok. 1757), a przed fundacją klasztoru przez Stadnickich (ok. 1757), czyli… w roku 1757. Ewentualnie kilka lat wcześniej, ale nie wcześniej niż w roku 1748.
Tak opisywał Horyniec Słownik geograficzny Królestwa Polskiego:
Horyniec w Słown. Geogr.
A tak dziś wygląda rzeczony kościół franciszkanów w Horyńcu:
File:Horyniec-Zdrój, Kościół Narodzenia Niepokalanego Poczęcia NMP (HB2).jpg. (2018, July 12). Wikimedia Commons, the free media repository. Retrieved 08:17, January 24, 2019 from https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Horyniec-Zdr%C3%B3j,_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Narodzenia_Niepokalanego_Pocz%C4%99cia_NMP_(HB2).jpg&oldid=310792476.